Oíche go Maidin

Description

[Dusk till Dawn] Irish Folk / Gaelic

1. Máire Bhruinneall [Lady Luminosity]
2. Bríd Bhán [Fair-haired Breege]
3. Lá Breá Te sa tSamhradh [One Fine Hot Summer’s Day]
4. Thíos i dTeach a’ Tórraimh [Down in the Wake-house]
5. Raithineach, a Bhean Bheag [Ferns, Little Woman]
6. Na Gamhna Geala [The White Calves]
7. Giolla na mBréag [The Lad of the Lies]
8. Óró Damhnaigh [ Óró Downey]
9. Úna Bhán [Fair-haired Úna]
10. ‘S Ambó Éara [untranslatable]
11. Slàn le Srom Nis [Farewell to Sromness]/ ‘S Fhada Leam an Oidhche
    Gheamhraidh [Long to me is the Winter’s Night]
12. An Draighneán Donn [The Blackthorn Hedge]

Oíche go Maidin

Ceol-chuimhní Ár gCine…

… the act of remembering is like tying small knots on the threads of history before each thread slips away forever from us through the needle’s eye of eternity.

Seoirse Ó Dochartaigh, on this album, has tied a little artistic knot on part of our collective musical consciousness…

As he sings and plays… he knots and weaves his musical threads, a labour of love on a precious fabric… there is a future for our past…

from the Irish of Cathal Ó Searcaigh

Oíche go Maidin

Is fada an bealach ó inné go dtí amárach agus níl compánach níos fearr leis an bhóthar sin a ghiorrú ná Gobán Saor na cuimhne. Ceiliúradh ar an chuimhne atá i gceol an cheirnín seo, cuimhní an chine orthu féin… a ngrá agus a ngruaim agus a ngáireach… a mbás agus a mbeatha; a ndóchas ag sárú ar an dólás agus i gcónaí an solas ag gealadh an dorchadais. Tá sé de mheabhraíocht sna hamhráin seo saol agus saoithiúlacht ár sinsir a shábháil ó scrios na díchuimhne. ’Sé atá sa chuimhne nó an tsnaidhm bheag a chuireann muid ar snáithe na staire agus í ag sleamhnú uainn fríd pholl snáthaide na síoraíochta. Ar an cheirnín seo tá snaidhm bheag na healaíne curtha ag Seoirse Ó Dochartaigh ar chuid de cheol-chuimhní ár gcine.

Seo ealaíontóir eile, de chuid Dhún na nGall; oirfideach ildánach a bhfuil sé d’éirim agus d’anam ann ár dtodhchaí a fhí as ár ndúchas. Agus é i gceann a chúraimí ceoil, ag soláthar na ngréasán sárluachmhara seo… there is a future for our past…

Dálta lampa doininne sa dorchadas , tá Seoirse Ó Dochartaigh, fríd mheán solasmhar na filíochta, ár dtreorú ar ais go teach teaghlaigh ár sinsir. Tá sé ag tabhairt fios na slí don seachránaí atá ar strae sa dorchadas a bhealach a dhéanamh isteach chuig teallach a dhúchais agus chuig tine fhoscailte na teanga. Tá a fhios ag an Seoirse céanna go bhfuil gríosach teasa agus ceana i gcroí an tseanamhráin a bhaineas fuacht na fuarchúise as ár gcnámha is a chuireas fonn ceoil ag cuisliú inár gcuid fola. Suigh agus déan d’airneál, a deirtear. Agus tú ag éisteacht leis an taifeadadh seo airneál anama a bheas á dhéanamh agat istigh i gclúid sheascair an tseanamhráin. Bíodh oíche go maidin agat.

Seoirse Ó Dochartaigh! Seo fear de chuid na fichiú haoise a bhfuil sé de bhua aige beatha úr a chur i dtraidisiún ceoil a shinsir; a bhfuil sé de mhisneach aige stádas ard na scothealaíne a éileamh don traidisiún sin; seo fear a bhfuil sé d’umhlaíocht ann cromadh síos ar a ghlúine agus ómós ó chroí a thabhairt ag altóir bhocht thréigthe an tseanamhráin. De bharr gur ísligh tusa tú féin, a Sheoirse, i seirbhís do shinsir d’ardaigh siad tú. De bharr gur chuartaigh tú iad amuigh san iargúltacht lig siad a n-aithne leat agus a n-éirim. Mothaíonn muid glór ár gcine i do ghuthsa, a Sheoirse, bheir muid faoi deara a n-uaisleacht i do chuid béasaí agus a n-uaigneas i do chuid bhéarsaí. A Sheoirse Uí Dhochtartaigh, a chroí is a chara, anocht tá muid ag ceiliúradh ár gcine… faoi mar a chluin muid iad ionchollaithe i do ghuthsa. Dá bhíthin sin oíche go maidin a bheas againn cinnte.     Cathal Ó Searcaigh

 

 

Sit down and give us the pleasure of your company, the old folks say. As you listen to this recording you will experience, in the cosy nook of an old song, companionship of the soul… It is a celebration of the collective memories of the tribe embodied in song itself: their own views of themselves, their loves, their sorrows, their laughter, life, death, hope overriding despair and always, always light brightening up the darkness. In the remembrance of these things, through the medium of song… ancient ways and wisdoms are salvaged… salvaged before they are lost or distorted by forgetful minds…  from the Irish of Cathal Ó Searcaigh

Seoirse Ó Dochartaigh

Gabh siar a deirtear, samhlaím, leis an aos óg ar fud na cruinne má bhítear ag iarraidh orthu teacht ar fhoinsí úra beatha agus samhlaíochta. In Éirinn má théann tú siar casann tú ar do dhúchas. Chan eisceacht Seoirse Ó Dochartaigh, más thuas dó in Ulaidh ar fad, is in iarthar an chúige atá sé tar éis dó a thuras oilithreachta a chur de ó Loch Lao go droimníní Dhún na nGall.

Rugadh i mBéal Feirste é ach ba Chonallach a athair – de bhunadh Inis Eoghain. Bhí idir cheol agus ealaín á gcleachtadh ag a mhuintir. Sa dara leath de na seascaidí d’fhreastal sé ar Choláiste Ealaíne Bhéal Feirste agus chaith sé bliain i mbun staidéir iar-chéime in Ollscoil Caerdydd sa Bhreatain Bheag. Tá sé ina mhúinteoir ealaíne ó 1971 i leith. Gach aon samhradh bíonn sé i mbun an cheoil sa Ghaeltacht  i dTír Chonaill agus trí ráithe eile na bliana bíonn sé ag teagasc na healaíne in mBaile Dhún na nGall.

Tá taighde déanta aige ar an ghaol idir an cheol traidisiúnta in Éirinn agus gnéithe de luath–ealaín na gCeilteach. Tá taispeántais ealaíne eagraithe aige ar fud fad Thír Chonaill. Bhí sé ar chomhbhunaitheoir scoil samhraidh chomh maith le bheith ina léachtóir i Meiriceá, áit ar bhain sé leas as an cheol mar áis léirithe. Tá camchuairt na hEorpa tugtha aige agus éileamh mór ar a chuid ceoil ar an Mhór-Roinn. Sna hochtóidí tháinig sé chun cinn mar cheoltóir proifisiúnta. Tá cumasc déanta aige den cheol traidisiúnta agus a shaothar ealaíne.

Tharla é ina mháistir ar dhá cheard; an ceol agus an ealaín, tá siad á bhfí aige ar dhóigh atá ina ábhar spreagtha ag líon nach beag daoine. Tugann sé léargas ar shaol mhuintir na hÉireann, fríd aird a tharraing ar an dlúthnasc atá in intinn na ndaoine idir na heilimintí a mhaireann i gcomhluadar a chéile sa dúlra agus mar a chuaigh siad i bhfeidhm ar mheon an phobail. Is cinnte leis an éileamh atá ar a chuid ceoil agus a shaothar ealaíne go mbeidh ainm Sheoirse Uí Dhochartaigh i mbéal an phobail ar feadh fada go leor. Cuirfidh an t-albam seo go mór lena chliú.

 

Go West is the advice sometimes dispensed to young creative people on the threshold of adulthood suggesting that they could find there the inspiration which would lead to a fulfilled artistic life. “Leave the mad glen of the east”, a Gaelic poet once wrote.

As you travel to the west coast of Ireland you cast aside the trappings of urban civilisation to immerse in the primal elements of a barren landscape. Belfast-born Seoirse Ó Dochartaigh – with a family background in Inishowen – remained in Ulster but moved westwards to the rolling drumlins of Donegal Bay and the craggy headlands of the Rosses.

In Belfast, music and art played an integral part in his upbringing. He graduated from the Belfast College of Art in 1970. In the following year he undertook post-graduate studies in Cardiff University. He became an art teacher and also developed a passionate interest in songs in Irish and their background. Donegal has been his home since 1977.

Since this transmigration Seoirse has done much research on the correlative aspects of early Irish/Celtic art and traditional Irish music. Donegal proved to be an ideal base for this research. He became co-founder of “Ár nOidhreacht” (Our Heritage) Summer School in the mid-1980s and subsequently lectured and performed in the United States. His music and art have also taken him to Europe on many occasions and his work has received much acclaim there.

His deep insight into the role nature plays in the lyrics of traditional Irish songs has been a revelation to many. His recent exhibitions convinced us that the Gaelic poets and song-writers of old were indeed painters who used words and melodies in lieu of paints and brushes.

This album, which bears the same title as his recent series of paintings – Oíche go Maidin – features the man and his music. Seoirse sings here, in his own musical arrangements, the very songs whose poetic imagery inspired, at one and the same time, the painter within and the musician within. Will the circle be unbroken?       Maitiú Ó Murchú

 

Wenn der Morgen die Nacht Ablöst

 

Diese  Aufnahme der Musik Seoirse Ó Dochartaigh ähnelt in gewisser Weise der 10jährigen Heimreise des Odysseus nach Ithaka: einer Folge von Ereignissen vom Morgen bis zum Abend, die viele Inseln der Erfahrung umfaßt.

Hier wird umworben und gekämpft, zufällige Begegnungen führen zum Trinken, Erzählen, zu Spaß und Tanz.  Während eines Abends erleben wir den Besuch einer Totenwache und den Zug zum Céilí-Haus; mit dem Fortschreiten der Nacht treffen wir die ersten morgendlichen Besucher, erfahren von Liebe, von Augenblicken ruhiger Besinnung und dem unvermeidlichen Scheiden von Freunden.  Der Morgentau benetzt nun das Gras, die aufgehende Sonne blinzelt durch die nadelbewehrten Zweige des Schlehdorns.

Das sind die Erfahrungen, von denen die Balladen, Melodien und Geschichten dieser  Aufnahme zehren.  Sie entstammen einer reichen Kultur, die stark genug ist, sogar die Musik von Schubert, Mozart und Vivaldi mit einzuschließen – und doch in sich ruht und weitersingt.     Beate Karl

 

Tot in de Vroege Ochtend

Deze opname van de muziek van Seoirse Ó Dochartaigh is in zekere zin te vergelijken met de tienjarige thuisreis van Ulysses naar Ithaca.  Het werk neemt je mee op een reis langs een reeks gebeurtenissen tussen de nacht en de morgen.

We ervaren de vrijage, de onverwachte ontmoetingen, de drank, het gesprek, de weemoed, de vreugde en de dans.  In de loop van de avond beleven we het bezoek aan het dodenhuis, en het wandelen naar het céilí-huis.  Bij het voortsluimeren van de nacht volgen de ochtendbezoeken, de liefde, de rustige momenten van bezinning en het onontkoombare afscheid nemen van vrienden.  Aldan bedekt de ochtenddauw het gras en gluurt de rijzende zon door de naaldachtige twijgen van de sleedoorn.

Deze CD bevat traditionele Ierse ballades, deunen en verhalen, waarin al deze ervaringen in vervulling gaan.  Zij vloeien voort uit een rijke cultuur, die sterk genoeg is om zelfs de muziek van Schubert, Mozart en Vivaldi te omvatten, en daarnaast ook in staat is zijn eigen identiteit te bewaren, en de zang gaat door.   Wim Broekman

 

Oidhche gu Madainn

Ann an seagh, sann coltach ri tilleadh dhachaigh Ulysses a dh’Itaca a tha an clàradh-ciùil seo le Seoirse Ó Dochartaigh. Se turas tachartach bho oidhche gu madainn e, a’ toirt sgrìob a dh’ iomadach eilean a dh’ fhèin-fhiosrachaidh.

Gheibh sinn an seo an t-suirghe, an tachairt gun dùil ri càirdean ùra, an t-òl, a’ chabadaich, an spòrs agus an dannsa. Am beul na h-oidhche bidh sinn an dà chuid a’ tadhal air sòlaimteachd an taigh-fhaire agus a’ spaisdearachd dhan taigh-chèilidh. An uair sin, ’s an oidhche a’ dol seachad, thig na cuicheanan moch-thràtha, an leannanachd, na greiseagan de stuidearachd suaimhneach, agus an sgaradh do-sheachanta bho chàirdean. Siod dealt air an fheur a-nis am beul an là, agus grian na maidne a’ claon-amharc tro bharrach deilgneach a’ challaid dhroighinn.

Is lèir blàth beul-aithris na h-Éireann, eadar òrain, fuinn agus sgeòil, air taisdealachd phearsanta an albaim seo. Dualchas saoibhir as urrainn ceòl Schubert, Mozart is Vivaldi a dh’ iathadh na ghlacaibh gun a ghuth fhèin a chall.

Seo dearbhadh dhuinn gu bheil e fhathast beò agus fhathast a’ seinn.     Fearghas Mac Fhionnlaigh

 

Du Soir au Matin

Cet enregistrement de Seoirse Ó Dochartaigh est un voyage si l’on veut, semblable au voyage de dix années qui ramena Ulysse à Ithaque. Les évènements se succèdent, du soir au matin, comme autant d’étapes dans l’archipel des expériences humaines.

Voici la séduction, les rencontres, les retrouvailles, les libations, les palabres, le plaisir, et la danse. La soirée commence par une visite dans une maison en deuil, se poursuit dans le brouhaha d’une céilí.¹

Puis comme la nuit s’avance, le petit matin apporte l’amour, les méditations tranquilles et le départ inévitable des amis. La rosée du matin, désormais couvre l’herbe et le soleil levant apparait à travers les buissons d’épines de la haie.

Cet album, est composé de chansons traditionnelles, de mélodies et de récits qui embrassent toutes les expériences. Ils émanent d’une culture suffisamment riche pour englober aussi la musique de Schubert, Mozart et Vivaldi, tout en restant elle même.

¹Céilí est le nom d’une fête qui a lieu dans une maison particulière ou dans un pub.      Claude Thoméré

EUS SERR NOZ DA C’HOULOU-DEIZ

Ur seurt kantreadenn eo a zo bet kaset da benn gant Seoirse Ó Dochartaigh p’en deus enrollet ar bladenn-mañ, unan damheñvel ouzh hini Ulysse e-doug e verdeadenn war-zu Ithakê.

Ul laz darvoudoù eo, o tibunañ eus serr-noz da c’houlou-deiz, pep hini anezho evel unan eus inizi skiant-prenet mab-den.

Amañ e vo kavet lez, kejadegoù, emgavedigezh, evadegoù, divizoù, dudi ha koroll.

…Gant an abardaevezh o tremen e weladenner an ti kañvaouet, a-raok mont da ebatal er Fest-Noz… Ha gant an nozvezh o vont e-biou e tegouezh ar werelaouenn, gant ar c’haranteziñ, peoc’h ar mareoù prederiañ, ha red ha kaled an disparti diouzh ar vignoned… Ar glizh-mintin a zo bremañ war ar geot, hag an heol o sevel a grog d’en em zamsilat dre ar c’harzh spern-du…

Setu aze an degouezhioù a zo livet war ar bladenn-mañ dre ganaouennoù, sonennoù ha danevelloù hengounel a Vro Iwerzhon. O tiwanañ emaint diouzh ur sevenadur yac’h ha birvidik a-walc’h evit engronnañ sonerezh Schubert, Mozart ha Vivaldi, hag ivez gouest da chom anezhañ e-unan ha da genderc’hel da ganañ.

Jaklin Pennaneac’h, Yann-Ber Rivalin

 

1. Máire Bhruinneall (Lady Luminosity)*

 

An Scéal: A man finds himself in a seachrán sí, a trap made by the fairies in a lonely wooded place. He falls in love with one of the fairy women – golden hair in ringlets tumbling down around her snowy-white breast, voice more melodious than the call of the cuckoo… He follows her everywhere like a man possessed. But she disappears… into thin air…

Na Foinsí: (i)  amhránaí: Gráinne Nic Mhonagail (Raidió na Gaeltachta, 1977)

(ii) Clannad, leagan a cappella (Ogham, 1978)

(iii) na focail: Ceolta Uladh II (1973) (leagan as Oileán Thoraí)

(iv) scéal: Séamas de Búrca, Na Cruacha Gorma (taifead, 1992)

*Not a literal translation but closer to the meaning than Mary, white-breasted lady.

 

2. Bríd Bhán (Fair-haired Breege)

 

An Scéal: A married couple locked in conflict. Bríd is homesick for her native Teelin, South Donegal – the picturesque fishing village where salmon leap in the streams and fruit hangs from every tree almost. Her own people are there, mass on Sunday and the comfortable big house by the side of the road.

Her husband, who speaks in the middle verse only, tries to convince her that all she could ever hope for is up in the mountains too. But in reality the diseased sheep and goats scour the boglands looking for lonely clumps of grass to eat. Defeated, she hangs her head in sorrow at the thought of spending the rest of her life in the ugly mountain hovel on the slopes of Mín a’ Bhainne. The song, according to Énrí Ó Muireasa, dates from the 1770s.

The placing of the Schubert pieces between the verses is not entirely without logic. It’s a Swedish folk melody that he uses. Not a single note of the Schubert had to be changed to wed it to the Donegal melody. Some weddings, it is said, are made in heaven.

Na Foinsí: (i)  amhránaí: Máire Nic an Bháird (Raidió na Gaeltachta, 1972)

(ii) focail: “Céad de Cheolta Uladh” (1915); “Ceolta Theilinn” (1973)

(iii) Schubert – Andante con moto (Piano Trio in Eb Maj. OP.100, D.929, 1827)

 

3. Lá Breá Te Sa tSamhradh (One Fine Hot Summer Day)

 

An Scéal: The Ranafast poet Seaghán Bán Mac Grianna describes here an encounter, sometime during his youth, with a beautiful girl one balmy summer’s day. She had all the attributes of an aisling – a stunning apparition created by 18th century Gaelic poets representing usually the soul of Ireland. She had long flowing tresses, cheeks a-glow, sweet, tuneful voice, etc, etc. But this aisling was a real person… or was she?

Unfortunate for the poet, she never returned to Ranafast and the weather changed for the worse, metaphorically at least, and the poet was left with nothing but the memory of that pleasant day. Now an old man, he wanders alone on the dunes thinking about the young, enchanting woman who brought him a brief, dreamy moment of happiness so long ago.

Na Foinsí: (i)  amhránaí: Hughie Phádaí Hiúdaí (taifead, 1975)

(ii) amhránaí: Aodh Óg Ó Duibheannaigh (Raidió na Gaeltachta, 1979)

(iii) focail: Máirtín Mac Grianna, (Béal Feirste, 1973)
agus tuilleadh ó “Ceolta agus Seanchas” (1976)

(iv)                  Vivaldi – Largo (Guitar Concerto in D)

 

4. Thíos i dTeach a’ Tórraimh (Down in the Wake-House)

 

An Scéal: The song reflects the state of mind and the state of heart of a very amorous man – a sort of Don Giovanni na Gaeltachta! Apparently, he is in love with several women.

In the first verse he is drooling over his lovely brunette whom he meets in a wake-house. Her lips are as sweet as brown sugar and fish leap for joy when he kisses her (I wouldn’t mind meeting her myself). The next day he is with another woman singing to her as he works on his loom but she is not taken in by his sweet words.

He loves life and the juice of the barley. But things start to get out of hand later in the song when he finds himself in the company of several women in a secluded wooded place. In his confusion he makes a dramatic exit saying “Visit me – anywhere I happen to be.”

It’s not so much that this man is fickle; I think it’s more a case of him finding the company of women irresistible, but this makes life complicated. The last encounter is with a real stunner in a

little mountain glen dressed somewhat like Naomi Campbell, according to his description. He certainly knew how and where to find them.

Na Foinsí: (i)  amhránaí: Hughie Phádaí Hiúdaí (taifead, 1974)

(ii) amhránaí: Caitlín Bean Uí Dhomhnaill (1993) (bhéarsa V)

(iii)                focail: “Amhráin Chúige Uladh” (1937)

(iv) “Tango to Evora” from “The Visit”, Loreena McKennitt (Quinlan Road, 1991)

 

5. Raithineach, a Bhean Bheag (Ferns, Little Woman)

 

An Scéal: steampaí is a special cake made from grated raw potato mixed with flour, squeezed dry, baked and left to sit overnight. It is usually served up with a daub of butter.

And this, more or less, is what they’re cooking in Barranaheena.

Three groups of women cook: big blonde ones, big buxom ones, and women with blonde crowns in their hair! A strange place indeed. It’s in County Cork.

The quality of the steampaí varies too – from potent, energetic pies to hard lumpy things that give you blisters in your gums.

There is probably a simple enough explanation for the song: either it’s the rantings of a hungry man who’s addicted to the stuff, or else it’s just a bit of fun. The song certainly conjures up the atmosphere of a frantic work-force of women on night-shift baking the cakes of steampaí with grim determination. The last verse is for all the world like a Bacchanalian orgy of wine, women, song and steampaí!

Na Foinsí  (i)  Seán Ó Riada, Seán Ó Sé agus Ceoltóirí Cualainn (Gael-Linn, 1967)

(ii) focail: “Ár gCeol Féinig” (1923); “Ceolta Gael 2” (1986)

 

6. Na Gamhna Geala (The White Calves)

 

An Scéal: There is some confusion about the exact meaning of this old Ulster song. Some say it’s about the unhappy political “marriage” between Ireland and England. Others say that it is a reaction against the growing materialism in Irish towns. Whatever way you look at it, the song is paean to the simple, pastoral way of life as it existed in times gone past.

At the outset, it’s the story of the plight of a young Irish country woman from the mountains who marries a rich tavern-owner from the mouth of the River Bann in County Derry. But she is far from happy there. From the window of her new, comfortable abode she looks out onto the mountains where she has spent many a quiet summer’s morning looking after her father’s calves.

The custom of booleying (buailteachas) was practised in rural Ireland since time immemorial, especially in the North West: young boys and girls would spend whole summer seasons living on the mountain slopes looking after cattle, sheep and deer. Apparently they had a grand old time of it too, singing and dancing and staying up late. They built huts for themselves.

In the last verse of the song the husband of this woman is speaking. He tells her that when the snows of winter come she can forget about her white calves as they will all perish in the freezing cold. “Friend of my heart” he says, “take no heed of them at all.”

Na Foinsí: (i)  amhránaí: Hughie Phádaí Hiúdaí (blúire ar thaifead, 1975)

(iii) focail: “Amhráin Chúige Uladh” (1937); “Dá Chéad de Cheoltaibh Uladh” (1934)

 

7. Giolla Na mBréag (The Lad of the Lies)

 

An Scéal: A young Donegal man called Seán falls in love with the King of Ireland’s beautiful daughter. The King struck a bargain that anyone to whom he could say the words “Liar, liar, liar” would get the hand of his daughter. To achieve this, Seán would have to make up incredible stories to amaze the King.

Each day, Seán and the King would go off walking in the countryside and the King, invariably, would show off his wonderful fields of corn, cabbage, beans, etc. In response to this Seán, each time, would make up the most fantastic yarns about a hare cutting a whole field of corn with a sickle stuck to his paw; or a cabbage leaf so big that people, horses and carriages could shelter under it from the rain, etc, etc. The King is not impressed. However, the highly unlikely story of Seán’s head being taken away by a fox and Seán then finding three kings in the fox’s stomach after killing it, really clinched it for him. “Liar, liar, liar!” yelled the King, forgetting himself, and Seán, of course, won the hand of the Princess.

 

The wedding feast lasted nine days and nine nights and the last day, or so they say, was better than the first!

Na Foinsí: (i)  scéalaí: Siobhán Nic Ghairbhigh (Rann na Feirste, 1982)

(ii) leabhar: “Maith Thú, a Mhicí” (leagan difriúil)

(iii)                        ceol: Bunting (1796); Petrie (1855)

 

8. Óró Damhnaigh (Óró Downey)

 

An Scéal: The words of this children’s song are rather meaningless; there is no story per se. It’s from a children’s game common apparently at wakes long ago but, strangely, only in the case of the wake of an old man.

One child used to lie covered with a sheet across two chairs while the other children, in a circle, sang improvised words to this tune. The singing continued until the sheet moved. The child then got up and another replaced him and the singing went on.

Two Dutch friends, Cissy and Hendrik, told me that in Holland children play a similar game with a sheet but not as part of a wake game.

Here is a translation of the chorus and a couple of verses of the Irish song:

Chorus:     Óró Downey, Óró dee

Downey is asleep and may never rise again

Downey is in Lincoln and Downey is in Leeds

Downey’s in the fields with the girls saving hay;

etc, etc.

The song was collected by Mrs. Eileen Costello near Tuam, Co Galway in 1918.

Na Foinsí: (i)  amhránaí: Nóirín Ní Riain le Mícheál Ó Súilleabháin (Gael Linn, 1977)

(ii) focail: “Amhráin Mhuighe Seóla” (1919); “Dosaen Amhrán” (1943)

 

9. Úna Bhán (Fair-haired Úna)

 

An Scéal: A truly magnificent story of passion and death which must rank among the great love stories of all time. It’s on a power with Romeo and Juliet, Tristan and Isolde and others and there are some intriguing parallels in it with themes in the novel Wuthering Heights, which may or may not have something to do with the Brontë (O’Pronty) family background in Ireland. The setting of the story of Úna Bhán is County Roscommon, mid-17th century.

Tomás Láidir Mac Coisdeala (Thomas Costello the Strong) was madly in love with Úna Bhán Nic Dhiarmada (Fair-haired Úna McDermott) and Úna returned this love with equal passion. Her parents were very wealthy and disapproved of the relationship as they felt that she was deserving of better. She was refused permission to see him. As a result, Úna fell ill and got weaker by the day. Eventually the McDermotts conceded in letting Costello visit her but absented themselves on his arrival.

He sat by her bedside holding her hand and she was so overwhelmed by his presence that she recovered from the illness but then fell into a deep, happy sleep. Costello felt insulted somewhat by the situation he found himself in: the love of his life asleep and her own family deliberately avoiding him. He left the house, saddled up his horse and headed off homewards in the direction of the ford of the Donóg River. His own servant began to rile him saying that the McDermotts were really making a fool of him.

Costello vowed then that he would not return to Úna’s house unless the McDermotts sent for him before he reached the far side of the Donóg ford. On the way he dallied as much as he could and even stood in the cold water for a good half hour. Eventually he reached the far bank and suddenly a messenger arrived bidding him return as Úna had become sick again. He would not break his vow but instead dealt his servant a mighty death-blow for ill-advising him.

Úna soon died and was buried on an island on Lough Key. Costello swam out to the island the evening of the day of her funeral and lay on her grave. He keened his lost love with a song (the one recorded here) and pleaded with her ghost to speak to him. He did this for two more nights and on the third night her ghost did indeed rise up. She tapped him gently on the cheek and said “Come no more.” His soul was now at peace.

When Costello himself died, he was buried in the grave next to Úna’s. Local people used to say that an ash tree grew out of each grave and intertwined at the top.

There are at least three distinct and different tunes associated with the words of “Úna Bhán”. Tomás Ó Máille published 45 stanzas in the 1920s.

The most popular air, which is sung to only three verses usually, is the Hardebeck version published in 1909. Hardebeck collected this magnificient air from the Hessian family of Belclare, near Tuam. The version recorded here is the song which is still sung traditionally in Conemara. The melody is completely different from Hardebeck’s.

Na Foinsí: (i)  amhránaí: Máire Áine Ní Dhonnchadha (Ceirníní Cladaigh, 1970)

(ii) focail: “Amhráin Grádh Chúige Connacht” (1893)

(iii) scéal: Cathal Ó Caiside as Dúiche Choisdeala a raibh an scéal uilig go léar aige
de ghlan-mheabhair (1994)

(iv) Mozart – Adagio for solo flute, wind and percussion (“The Magic Flute”, 1791)

 

10. S’Ambó Éara (untranslatable)

 

An Scéal: This is a lively verbal exchange between a group of young women on a topical subject: marriage. In the chorus they all sing: “Go west and go east and find me a partner.”

It’s a common song-type in the west of Ireland. This one, in jig time, was sung traditionally while spinning, perhaps with groups of spinners.

Various eligibles are mentioned by name in the song but they are all, in the end, unsuitable in one way or another. Pauric Pats Murphy’s old shirt is in tatters hanging on every bush in Ireland. Who would have him! In the final part of the song a possible match is found in little Thomas, son of Kitty. The singer says: “With a gold whip in his hand he’s the master of all Ireland.”

The little tyrant!

Na Foinsí: (i)  amhránaí: Máire Áine Ní Dhonnchadha (Ceirníní Cladaigh, 1970)

(ii) amhránaí: Johnny Mháirtín Learaí (Cló Iar-Chonnachta 1993)

(iii)                                  focail: “Cas Amhrán I” (1975)

(iv) “An Tonn Reatha”, Seán Ó Riada agus Ceoltóirí Cualainn (Gael-Linn, 1967)

 

11(a) Slàn Le Srom Nis (Farewell to Stromness)

 

An Ceol: A piece of music composed by Peter Maxwell Davies who lives on the island of Orkney in Scotland. Only the first section of the piece, which is in ABA structure, is played here.

There is an unmistakable Scottish feel to the melody which might indeed be influenced by Scottish piping. Davies wrote it originally for piano. My version comes from a guitar transcription that I heard performed one day on the radio.

Na Foinsí :     Timothy Walker, classical guitar (BBC Radio 3, 1981)

 

11(b) Is Fhada Leam an Oidhche Gheamhraidh

(Long to Me is the Winter’s Night)

 

An Scéal: The poet Murdo Mac Farlane (1901-1982) left his native Lewis on the west coast of Scotland and emigrated to Canada – according to the song that is. He finds the winter nights on the prairie cold, long, lonely and uneventful. Looking for solace he imagines that he can hear the ebbing tide on his island shore. Tears flood his eyes when he thinks of old friends, of good company, of the céilís and the music. “Where, where can I go tonight?”, he says in the last verse, “there’s no céilí here on the prairie. I can’t even see the mist rising at the dawning of the day.” The last line of the chorus translates as: “Sorrow of all sorrows since I sailed from Lewis.”

Na Foinsí: (i)  Na hÒganaich (“Gael Force 3”)

(ii)  focail: “Eilean Fraoich” (1938)

 

12. An Draighneán Donn (The Blackthorn Hedge)

 

An Scéal: This love-song is completely at one with the natural world. Every nuance of human feeling expressed in it corresponds to some naturalistic imagery in the Irish landscape. When I began the “Oíche go Maidin” series of paintings in 1993 “An Draighneán Donn” inspired no less than seven canvasses. One of these is reproduced on the cover.

The most pristine of all the images in the song is perhaps the modest little white flower on the blackthorn hedge itself – bláth na n-áirní which could be taken, I suppose, as a primeval symbol of renewal or rebirth. On another level this striking white blossom, set against its black, needle-like thorns, is another way of looking at the welcoming light of morning against the forboding darkness of night. Essentially, this is what the whole album is about.

The man in the song is saying that the greatest sorrow he can imagine is that the rising sun in a certain little mountain vale, when the dew is lying on the grass, cannot be a shared experience with her whom he loves so much. She is not near yet he whispers: “If you come to me at all come in the night or in the morning early… come to the back of the house as the dew settles on the grass. Although I am tongue-tied a voice inside me says that you are my first love and that I’ll never stop, love, this pain inside my heart.”

The melody to which these words are sung seems to me to be the music of nature itself. I can say no more than that.

Na Foinsí: amhránaí: Hughie Phádaí Hiúdaí (taifead, 1974)

 

Máire Bhruinneall

Orú ‘Mháire ‘Bhruinneall ‘Bhláth na Finne
I ndiaidh mé do leanúint aniar anall
Ó ba bhinne liom do bhéal ná na cuacha ‘seinm
‘S tú d’fhág mise i ndealraí ‘n bháis

 

A mhéid é mo thuirse níor léar domh an choinneal
Deir siad gur mise (a) mheallas na mná
Mharaigh tú go deo mé
Lagaigh tú go mór mé
Is gach a bhfuil beo domh bhris tú mo chroí

 

Bhí a tríphointe óir léi síos go troigh
Gus í ag carnú ar gach taobh
Mharaigh tú go deo mé
Lagaigh tú go mór mé
Is gach a bhfuil beo domh bhris tú mo chroí

 

Bhí mé lá go ceolmhar insan ród
Tharla domh-sa ‘n óig-bhean chiúin
Mharaigh tú go deo mé
Lagaigh tú go mór mé
Is gach a bhfuil beo domh bhris tú mo chroí

 

Orú ‘Mháire ‘Bhruinneall ‘Bhláth na Finne
I ndiaidh mé do leanúint aniar anall
Ó ba bhinne liom do bhéal ná na cuacha ‘seinm
‘S tú d’fhág mise i ndealraí ‘n bháis

 

A mhéid é mo thuirse níor léar domh an choinneal
Deir siad gur mise (a) mheallas na mná
Mharaigh tú go deo mé
Lagaigh tú go mór mé
Is gach a bhfuil beo domh bhris tú mo chroí

 

Ó ba bhinne liom do bhéal… cuacha ‘seinm
Ó ba bhinne liom do bhéal… cuacha ‘seinm
Ó ba bhinne liom do bhéal… cuacha ‘seinm
Ó ba bhinne liom do bhéal… cuacha ‘seinm

 

Seoirse Ó Dochartaigh, vocals
Laura Thomas, harmony vocals
Damien Quinn, percussion
Pól Ó Drisceoil, double bass
An Cór Craiceáilte:–
Rónán Mac Aodh Bhuí
Alastar Mac Aindreasa
Adrienne Ní Cheallaigh
Dara Ní Cheallaigh
Caoimhín Mac Giolla Chatháin
Áine Seoighe

 

Bríd Bhán

Bríd:
Ní hionann liom-sa an sliabh is an baile atá ‘mo dhiaidh
Is, a Dhia, gan mé aríst ann
Gan mé sa teach mhór ‘tá déanta ar thaobh an róid
Is mé bheith ann gan bhó gan chaora
Ní bheinn in bhur gcró, anois ar theacht an Domhnaigh
Bheadh an t-Aifreann do mo chomhair is mo dhaoine
Is dá mba liomsa Éire anuas ó Loch Éirne
Gur i dTeilionn a b’fhearr liom cónaí

 

An Fear:
A Bhríd Bhán, a rún, glac misneach rómhór
Is ná cluintear níos mó thú ag éagchaoin
‘S nach bhfuil ní ar bith ar an domhan a bhfaca tú le feabhas
Nach bhfuil againne insan bhaile údaí ‘na mbeimid
Caoirigh agus gabhair, caiple agus buaibh
‘S dá mba uain mhaith’ go bhfaighimís féar dobhth’
Nach ró-dheas an áit i dtoradh ‘gus i ngráin
Is an bradán ar an abhainn a’ léimnigh

 

Bríd:
Tá na caoirigh anseo gan dóigh, crupán ar na buaibh
Agus galar ar na gabhair sna haltaibh
Méadú mo bhróin, níl anseo ach móin
Is a’ chíb dhubh ní airímse ‘na féar í.
A’ méid bradán agus iasc dar shnámh i gcuan Teilinn ariamh
Agus tharadh siad aniar faoin gharraí
Ní thógfainn-se mo shúil le tuirse agus le cumhaidh
Ó tháinig mé in bhur gclúid ghránna

 

Seoirse Ó Dochartaigh, vocals
Eibhlín Ní Chinnéide, piano
Shiela O’Grady, violin
Moya O’Grady, cello

 

 

Lá Breá Te Sa tSamhradh

[focail: Seaghán Bán MacGrianna]

 

Go raibh slán don am a raibh mise óg
Ba sin an uair arbh fhiú bheith beo
Bhuail mé suas le cailín óg deas
Lá breá te sa tsamhradh
Ar inseán ghlas ar bhruach na trá
‘S mé meabhrú liom ar chúrsaí grá
Cé chasaí ann ach spéirbhean álainn
Lá breá te sa tsamhradh.

Bhí a gruaig mar fháinní ‘crochadh anuas
Bhí dealramh solasta ina gruaidh
‘S ba bhinne guth a béil ná an chuach
Maidin aoibhinn shamhraidh
Shuigh sí síos ar inseán féir
Is chuaigh mé féin chun súgraidh léi
‘S nár dheas a’ dealramh ‘bhí sa ghréin
Lá breá te sa tsamhradh

 

Dhruid mé leis a chailín óg
‘S bhain mé dithe cúpla póg
‘S a Dhia anocht, nár dheas ár ndóigh
Lá breá te sa tsamhradh
Mo bhrón! fá dheireadh thit an oích’
Is d’éalaigh sí, mo spéirbhean chaoin
Ach gheall sí domhsa ‘theacht arís
Go gcríochnaimís a’ cleamhnas

 

Chuaigh mé féin abhaile a luí
‘S níor chodail mé ar feadh na hoich’
Ach ag meabhrú liom ar stór mo chroí
A bhí ghabháil in mo chleamhnas;
Chuaigh mé síos an dara lá
Is dhearc mé thart fá bhruach na trá
Ach ní raibh mo stóirín óg le fáil
Bhí gruaim ar ghrian a’ tsamhraidh

 

Thiontaigh an aimsir fliuch is fuar
‘S tháinig feochán fuar ó thuaidh
Is mise bocht liom féin faoi ghruaim
‘S ba chosúil é le geimhreadh
Phill mé féin abhaile arís
Is luí mé síos ar feadh thrí mí
‘Mo chraithleán bhreoite bhocht gan bhrí
‘S mé smaointiú ar an tsamhradh

 

Nuair a théim amach ar shliabh an tsín
‘S mé reaite caite ag buaireamh an tsaoil
Théid a’ fuacht ‘s a’ t-anró fríd mo chroí
In ndúlaíocht a’ gheimhridh
Nuair a smaointím ar na laetha breátha
‘Chaith mé thart fá bhruach na trá
‘S gur thit mé ‘dtús mo shaoil i ngrá
Lá breá te sa tsamhradh

 

Seoirse Ó Dochartaigh, vocals, guitar
Nóirín Ní Dhonnchadha, harp
Pól Ó Drisceoil, double bass
Laura Thomas, harmony vocals
Damien Quinn, tablas and finger cymbals

 

 

Thíos i dTeach a’ Tórraimh

 

Thíos i dteach a’ tórraimh
Chuir mise eolas ar mo chailín donn
Bhí a gruaidh mar na rósaí
‘S bhí a béilín mar an siúcra donn
Bhí mil ar bharraí géag ann
Is céirbheach ar bhun na gcrann
‘S bhí iasc na Finne a’ léimnigh
Le pléisiúr mar bhí sí liom

 

Bhí mé lá go ceolmhar
Ar mo sheol agus mé i gceann a’ tí
A síorghabháil don (a) cheol
‘S a’ cur na mbréag in iúl do ghrá mo chroí
Ní chreidfeadh sí mo ghlórthaí
Mar shíl sí gur dá mealladh bhínn
Tá mé óg go leor i gcónaí
‘Gus ní phósfaidh mé ach mian mo chroí

 

Is binn agus is ceolmhar
A labhras ‘ach éan i dtom
Nach deas an uile sheort ann
Is is ró-dheas mo chailín donn
Is aici fuair mise eolas
Ar mhórán ‘s ar thuilleadh grinn
Nach deas a’ rud sú na heorna
Bheith dá ól agus a’ teannadh linn

 

Bhí mé lá breá samhraidh
‘Gus mé ‘labhdaireacht go mór le mnaoi
Faoi bhruach na coilleadh ‘cluanaí
‘s gan rún agamsa pilleadh choích’
Más de chinniúint cluanaí do lua liom
‘S gan d’fháil mar mhnaoi
Seo beannacht a’ Rí go buan duit
Bí ar cuairt agam ‘ach áit a mbím

 

Bhí mé lá gan amhras
I ngleanntán sléibhe is mé ag seoladh bó
Tharla domhsa an spéirbhean
A’s í gléasta san éididh chóir
Bhí hata os cionn a clóca uirthi
Gus buclaí ina bróga thíos
Mo chúig chéad slán go deoigh
Leis an óigmhnaoi a bhí i mBaile Uí Bhaoighill

 

Seoirse Ó Dochartaigh, vocals, guitar
Pól Ó Drisceoil, double bass
Máirtín Ó Murchú, guitar
Damien Quinn, tablas

 

Raithineach, a Bhean Bheag

curfá:
Raithineach, a bhean bheag, a bhean
bheag, a bhean bheag
Raithineach, a bhean bheag, steaimpí agus
im air
Raithineach, a bhean bheag, a bhean
bheag, a bhean bheag
Raithineach, a bhean bheag ’s déanfaimid
an císte

 

Do chuireas-sa mo ghearrchaile go Barra na hAoine
A dh’ iarraidh steaimpí nó cácaí milse
Nuair a tháinig sí abhaile níor bhlaisfeadh fear a’ tigh é
Is raithineach a bhean bheag, steaimpí agus im air

 

Tá mná móra fairsinge i mBarra na hAoine
Tá bean acu dhá ghlanadh agus bean acu dhá scríobadh
Bean acu dhá fháscadh le tóin a seana-bhríste
Is seanbhean ar a corragiob ‘á leathadh ar an ngríosaigh

 

Tá mná barrfhionna i mBarra na hAoine
Níl siad taithíoch ar an steaimpí seo ‘scríobadh
Meileann siad garbh é ‘s bíonn leacacha ‘na chroí istigh
‘s bíonn cloig ar a gcar(a)baid ar feadh a’ lae go hoíche

 

Tá mná fionna fairsinge i mBarra na hAoine
Ní gnó do chleachtaigh siad a ‘steaimpí a scríobadh
Bíonn plúr geal na déise acu i gcomhair na hoíche
Is crústaí den tseoirt sin go deo níor chuibhe dobhtha

 

Nuair a ghluaiseann Máire, Siún agus Síle
Nóra ‘gus Cáit is sásta a bhíonn siad
An ‘jug’ ar an bhord is na cáirtí dhá líonadh
Is mo cheol go brách sibh, a mhná cois Aoine

 

Seoirse Ó Dochartaignh vocals
Damien Quinn, percussion, guitars
Pól Ó Drisceoil, double bass
Máirtín Ó Murchú, guitar
Eibhlín Ní Chinnéide, flute
Laura Thomas, harmony vocals
Shiela O’Grady, violin
An Cór Craiceáilte:–
Rónán Mac Aodh Bhuí
Alastar Mac Aindreasa
Adrienne Ní Cheallaigh
Dara Ní Cheallaigh
Caoimhín Mac Giolla Chatháin
Áine Seoighe

 

 

Na Gamhna Geala

‘S iad mo chuid gamhna, na gamhna geala
Itheann siad a’ féar is chan ólann siad a’ bainne
Téigheann siad anonn is anall ar a’ Bhanna
Is ní fearr leobhtha an tráigh acu ná lán-a-mara

 

curfá:
hÍm, bím bó! ‘siad mo ghrá-sa na gamhna!
hUm bum bó! ‘siad mo bhrón-sa na
gamhna!
Maille-liú, maille leo! ‘siad mo chrá-sa na
gamhna!
Maidin chiúin sa tsamhradh gan na gamhna
‘gam le seoladh

 

Is beag mo dhúil i gcupaí ná i gcártaí
Fuinneogaí gloine ‘gus rúmaí bána
Ba mhíle b’fhearr liom a bheith i gcró beag sa tsamhradh
Poll a bheith ar a’scraith is mé ag coimhéad ar na gamhna

 

Bheirim mo mhallacht do tsagart a phós mé
‘s an tarna mallacht don bhaile bhuí mhór seo
Chan ag cur maoil ar chártaí a chleacht mé ‘dtús m’óige
Ach ag rince ar a’ tamhnaigh ‘gus na gamhna a sheoladh.

 

Tiocfaidh an geimhreadh is greadfaidh an t-earrach
Is séidfear an sneachta go domhain ins na gleannta
Tiocfaidh éag ar an eallach is feannfar na gamhna
Is a charaid mo chléibh’ ná cur spéis ar bith iontu

 

Seoirse Ó Dochartaigh, vocals, guitar
Nóirín Ní Dhonnchadha, harp
Laura Thomas, harmony vocals
Pól Ó Drisceoil, double bass
Damien Quinn, triangles

 

 

Giolla na mBréag

 

Bhí sin ann ‘gus is fada ó bhí. Bhí lanúin ina gcónaí i dTír Chonaill uair amháin i mbothóg bheag ar thaobh sléibhe agus ní raibh acu ach ón lámh go dtí an béal. Tharla nach raibh acu ach mac amháin mar theaghlach agus Seán a thug siad ar a’ ghasúr óg seo.

Nuair a d’éirigh Seán aníos ina stócach thit sé i ngrá le hiníon Rí na hÉireann. Bhí margadh déanta ag a’ Rí: duine ar bith ar mhaith leis a ‘níon a phósadh caithfidh sé, a dúirt seisean, “bréagach” a thabhairt air trí huaire. Bhí go maith agus ní raibh go holc. D’imigh Seán leis go dtí go dtáinig sé ar Phálás an Rí agus d’inis dó faoina thuairisc. “Bhuel,” a dúirt a’ Rí, “gheobhaidh tú mo ‘níon go cinnte ach caithfidh tú í a bhaint ar tús agus níl agat ach trí lá le seo a dhéanamh.” “Bhuel,” a dúirt Seán, “dhéanfaidh mise mo dhícheall.” Fuair sé leaba agus suipéar an oíche sin agus maidin lá ar na mhárach chuir a’ Rí ceist air ar mhaith leis dhul amach fa choinne siúil. Dúirt Seán gur mhaith.

Shiúil siad leo go dtí go dtáinig siad ar pháirc choirce. Shíl a’ Rí nach raibh páirc ar bith sa domhan chomh breá leis an pháirc seo agus dúirt sé le Seán “Orú, cuirfidh mé i ngeall nach bhfaca tú páirc chomh breá leis an pháirc seo ariamh i nÉirinn!” “Bhuel,” a dúirt Seán, “caithfidh mé a rá nach bhfaca ach a’ pháirc atá sa bhaile againn féin. Bhí mise agus m’athair amuigh ag baint coirce lá amháin agus nuair a bhí tuairim is leath an choirce bainte againn cad

é léim amach as ach giorria. Chaith mise mo chorrán air fa choinne é a mharú agus é a bheith againn leis a’ dinnéar ach cá háit a cheap a’ corrán ach thart ar a chos. D’imigh an giorria thart ar a’ pháirc ar nós na gaoithe agus é san am céanna ag baint an choirce. Ag deireadh an lae bhí an coirce bainte agus suipéar déanta de agamsa agus ag m’athair.” “Chím,” a dúirt an Rí agus phill a’ bheirt’ un a’ bhaile.

Maidin an darna lá chuir Seán agus a’ Rí amach fa choinne siúil eile. Shiúil siad leo go dtí go dtáinig siad go dtí páirc cháil. Shíl an Rí nach raibh páirc ar bith sa domhan chomh breá leis an pháirc seo agus dúirt sé le Seán: “Orú, cuirfidh mé i ngeall nach bhfaca tú páirc chomh breá leis an pháirc seo ariamh i nÉirinn!” “Bhuel,” a dúirt Seán, “maise, chonaic. Tá páirc cháil ag fás ar thaobh a’ bhealaigh mhóir sa bhaile againn féin atá i bhfad níos fearr ná an pháirc sin. Lá amháin bhí scaifte daoine bochta a dhul thart a’ bealach agus dá bhfeicfeá thusa an rud a bhí leo! Bhí carrannaí agus cóistí agus capaill ann, agus tháinig cith fearthainne agus chuaigh na carrannaí, na cóistí, na capaill agus na daoine bochta uilig faoi dhuilleog amháin cáil. Ach bhí an fhearthainn chomh trom ar a’ duilleog sin a’s gur bhris sí agus scuab a’ tuile na daoine bochta, na carrannaí, na cóistí agus na capaill síos a’ bealach mór. Fuarthas ar a’ trá trí mhíle ar shiúl ar maidin iad.” “Chím,” a dúirt a’ Rí, agus phill a’ bheirt ‘un a’ bhaile.

Maidin an tríú lá agus an lá deireanach, chuir Seán agus a’ Rí amach fa choinne siúil eile. Shiúil siad leo go dtí go dtáinig siad ar pháirc phónairí.

Shíl a’ Rí nach raibh páirc ar bith sa domhan chomh breá leis an pháirc seo agus dúirt sé le Seán: “Orú, cuirfidh mé i ngeall nach bhfaca tú páirc chomh breá leis an pháirc seo ariamh i nÉirinn.” “Bhuel” a dúirt Seán, “caithfidh mé a rá nach bhfaca ach a’ pháirc phónairí atá sa bhaile againn féin. Bhí mise amuigh ag baint phónairí lá amháin agus bhí asal ann. Agus bhí bascáid ar gach taobh den asal. Líon mé na pónairí isteach i gceann de na bascáidí ach bhí an t-ualach chomh trom sin gur imigh an tóin as. Níor mhaith liom na pónairí a ligint amú ach ní raibh a dhath agam a dtiocfadh liom iad a líonadh isteach ann. D’amharc mé thart agus leis sin chonaic mé peist chapaill ag siúl aníos ar a’ duilleog. Mharaigh mé é agus rinne mé naoi málaí as. Líon mé na pónairí isteach i gcuid de na málaí agus bhí mé dhul a chaitheamh a’ chuid eile thar an chlaí nuair a chuir mé mo chos isteach ar a’ scealpaigh. Ní raibh a fhios agam cad é le déanamh. Smaointigh mé. Agus ansin dár liom féin go mbainfinn mo chloigeann domh agus go n-iarrfainn ar mo chloigeann dhul ‘un a’ bhaile agus inis do mhuintir a bhí sa bhaile cad é a tharla domh. Ach ní raibh mo chloigeann ach leathbealaigh síos a’ bealach mór nuair a tháinig madadh rua air. Agus d’imigh sé leis.

“Tháinig racht feirge ormsa agus tharaing mé mo chos amach as a’ scealpaigh agus d’imigh mé i ndiaidh a’ mhadaigh rua. Sa deireadh fuair mé gréim air agus mharaigh mé é agus d’fhoscail mé a bholg. Agus cuirfidh mise i ngeall leatsa nach bhfuil a fhios agat cad é fuair mé istigh ann?” “Ó, cad é?” a dúirt a’ Rí. “Tá,” a dúirt Seán, “trí Rí!”

“Orú, is tú an bréagach, bréagach, bréagach!” a dúirt an Rí. “Bhuel,” a dúirt Seán go suaimhneach, “tá do ‘níon bainte agam.” “Tá,” a dúirt a’ Rí, “agus bainte go cliste.”

Mhair a’ bhainis naoi n-oíche agus naoi lá agus bhí an lá deireanach níob’ fhearr ná an chéad lá.

 

Seoirse Ó Dochartaigh, spoken voice, guitar, whistle
Eibhlín Ní Chinnéide, recorder
Damien Quinn, guitar, percussion
Moya O’Grady, cello

 

 

Óró Damhnaigh

 

curfá:
Agus óró Damhnaigh is óró dí
Tá Damhnaigh ‘na chodladh is nár éirí sé
choích’!
Agus óró Damhnaigh is óró dí
Tá Damhnaigh ‘na chodladh is nár éirí sé
choích’!

 

Tá Damhnaigh i Lincoln, tá Damhnaigh i Leeds
Tá Damhnaigh ‘na chodladh is nár éirí sé choích’!

 

Tá Damhnaigh ar an fharraige ach thainig sé i dtír
Tá Damhnaigh ‘na chodladh is nár éirí sé choích’!

 

Ó chaith mé seacht seachtaine is ceithre lá déag
Tá Damhnaigh ‘na chodladh is nár éirí sé choích’!

 

Ag cruinniú na gcailíní ag sábháilt an fhéir
Tá Damhnaigh ‘na chodladh is nár éirí sé choích’!

 

Tá Damhnaigh i nGaillimh, tá Damhnaigh i gCluainsín
Tá Damhnaigh ‘na chodladh is nár éirí sé choích’!

 

Seoirse Ó Dochartaigh, main vocals, harmony vocals, guitar
Pól Ó Drisceoil, double bass
Damien Quinn, tablas, finger cymbals, bodhrán with brushes

 

 

Úna Bhán

Na cheithre Úna, na cheithre Áine, na cheithre Máire is na cheithre Nóra
Na cheithre mná ba cheithre breátha i gceithre gcearda na Fódhla
Na cheithre táirní a chuaidh ‘s na cheithre clára na cheithre cláracha cónra
Ach na cheithre gráin ar na cheithre mná nach dtug na cheithre grá do na cheithre póga

 

‘Gus ‘a Úna Bhán Nic Diarmuid Óig
Fíorscoth Búrcach, Brúnach, ‘s Brianach Mór
Bhí do bhéal mar an tsiúcra mar leamhnacht mar fhíon ‘s mar bheoir
‘Gus do chois deas lúfar ‘sí ‘shiúlfadh gan fiar i mbróig

 

A shúil is glaise ó ná ligean anuas an bhraon
A ghuth is binne ná guth na cuaiche ar chraobh
A thaobh is gile ó ná coipeadh na gcuan seo thíos
‘Gus a stór is a chumainn nach minic do bhuaireadh thríom

 

A Úna Bhán, a bhláth na ndlaoi ómra
Tar éis do bháis de bharr droch-chomhairle
Féach a ghrá cioca b’fhearr den dá chomhairle
A éin i gcliabhán ‘s mé in Áth na Donóige

 

A Úna Bhán ba rós i ngairdín thú
Ba choinnleoir óir ar bhord na Banríona thú;
Ba cheiliúr agus ba cheolmhar a dhul an bhealaigh seo róm thú
Ach sé mo chreach mhaid’ne bhrónach nár pósadh liom thú

 

A Úna Bhán nach gránna an luí ‘tá ort
Do cheann le fána i measc na mílte corp
Mara dtuga tú fáir orm a phlandóig bhí riamh gan locht
Ní thiocfaidh mise ‘t-áras go brách ach an oíche’ nocht

 

Seoirse Ó Dochartaigh, main vocals, harmony vocals, guitar, whistles (low & high)
Eibhlín Ní Chinnéide, flute
Pól Ó Drisceoil, double bass
Damien Quinn, tuned bodhrán

 

 

‘S Ambó Éara

 

curfá:
‘S ambó éara bhuileabó éara
Gabh siar is gabh aniar agus faigh domhsa
céile
‘S ambó éara bhuileabó éara

 

‘S ambó éara bhuileabó éara
Máirtín Ó Lopáin do dhóthain de chéile
‘S ambó éara bhuileabó éara

 

‘S ambó éara bhuileabó éara
Ní bhainfidh bun m’iongan ná barra mo mhéar leis
‘S ambó éara bhuileabó éara

 

‘S ambó éara bhuileabó éara
Pádhraig Pheaits Mhurchú do dhóthain de chéile
‘S ambó éara bhuileabó éara

 

‘S ambó éara bhuileabó éara
‘shean-léinteoigín scartha ar sceacha na hÉireann
‘S ambó éara bhuileabó éara

 

‘S ambó éara bhuileabó éara
Tomáisín Chite bheas a’ msa mar chéile
‘S ambó éara bhuileabó éara

 

‘S ambó éara bhuileabó éara
Fuip óir ina lámh is é ‘na mháistir ar Éirinn
‘S ambó éara bhuileabó éara

 

Seoirse Ó Dochartaigh, main vocals, harmony vocals, guitar, whistle
Nóirín Ní Dhonnchadha, harp
Pól Ó Drisceoil, double bass
Damien Quinn, triangles, bodhrán with brushes

 

 

Slàn le Srom Nis

(Peter Maxwell Davies)

 

‘S Fhada Leam an Oidhche Gheamhraidh

[focail: Murchadh Mac Phàrlain]

 

‘S fhada leam an oidhche gheamhraidh
‘S fhada ‘s fhada ‘s fhada leam i
‘s o chan fhaic ach préiridh lom ann;
Chan chluinn tonn a tigh ‘ann gu tràigh mi

 

Séisd:
Fáili, fáili, fáili óro
Fáili, fáili, fáili óro
Fáili, fáili, fáili óro
‘s cian nan cian bho dh’fhàg mi Leódhas

 

‘Nàm don fheasgar bhith ri ciaradh
‘S tric a bhios mo chridhe cianail
Cùimhneachadh g’eil cian nan cian uam
Far ‘m bu mhiann leam dhol a chéilidh

 

Ach càite càite nochd an téid mi?
Chan ‘eil céilidh air a’phréiridh
‘S o chan fhaic mi ‘n àm dhomh éirigh
‘N àirde ‘g éirigh ceò na mònach

 

Seoirse Ó Dochartaigh, vocals, guitar
Pól Ó Drisceoil, double bass
Máirtín Ó Murchú, guitar
Laura Thomas, harmony vocals

 

An Draighneán Donn

 

Sílfidh céad acu gur leo féin mé nuair a ólaim leann
Théid dhá dtrian síos domh nuair a smaointím ar a gcomhrá liom
Sneachta séidte agus é dá shíor-chur ar Shliabh Uí Fhloinn
Tá mo ghrá-sa mar bhláth na n-áirní ar an draighneán donn

 

Fear gan chéill a bheadh a’ dréim leis an chraobh tá ard
‘S an crann beag íseal lena thaoibh sin ar a leagfadh sé a lámh
Cé gur ard an crann caorthainn bíonn sé searbh os a bharr
Fásfaidh sméara ‘gus bláth sú craobh ar an chrann is ísle bláth

 

Dá mbínn im’ bhádóir ba deas a shámhfainn an fharraige seo anonn
Dá mbíodh léann agam scríobhfainn líne le barr mo phinn
Monuar géar gan mé agus tú a chráigh mo chroí
I ngleanntán sléibhe le héirí gréine ‘gus an drúcht ‘na luí

 

Má thig tú choíche tar san oíche go cúl an tí
Tráthnóna nó go moch ar maidin nuair a bíos an drúcht ‘na luí
Cé nach labhairim-se bím a’ meabhrú go domhain fá mo chroí
‘S tú mo chéad searc agus ní féidir mo chumha a chloí

 

Seoirse Ó Dochartaigh, vocals, nylon-string guitar
Pól Ó Drisceoil, double bass

Buíochas do…

Deirdre Davitt, Bord na Gaeilge

Seán Ó hÉanaí, Stiúideo a Seacht

Catherine Considine, Banríon na gCnaipí!

Fionn Ó Sealbhaigh, Il Maestro!

as ucht bhur gcuid scríbhneóireachta…

Cathal Ó Searcaigh, Maitiú Ó Murchú, Wim & Debbie, Beate Karl, Jaklin Pennaneac’h, Yann-Ber Rivalin, Claude & Françoise Thoméré, Loïc le Diguer’her, Dominique le Brun, Fearghas Mac Fhionnlaigh

as iasacht uirlisí ceoil…

Máirtín Ó Murchú – loan of nylon-string guitar for Tr. 12; Eibhlín Ní Chinnéide – loan of low whistle for Tr. 9

Fionn Ó Sealbhaigh – loan of Tunisian percussion ( tablas ) for Trs. 3, 4 & 8.

Tá mé fíor-bhuíoch do na daoine seo a leanas a chuir teipeanna i mo threo blianta fada ó shoin…

Siobhán Nic Ghairbhigh, Caitlín Bean Uí Dhomhnaill, An tAth Lorcán Ó Searcaigh, Máirtín Mac Grianna.

focal buíochais fosta do…

Rónán Mac Aodh Bhuí agus an Cór Craiceáilte –

ó ba bhinne liom bhur mbéil!!

and a very special thank you to…

Ciarán “Mac” McNamara, bass rehearsals

Heather Innes, vocal harmony rehearsals!

Vincie (Shíle) Ó Domhnaill agus a bhean Annette

Petra for safe deliverance of cover painting!

Marie O’Neill, info on Loreena McKennitt

Collette Nic Dáibhéid, taighde ar “Bríd Bhán”

Cathal Cassidy, the full story of “Úna Bhán” told to me from memory agus
tuilleadh ó Lucius Emerson agus Brian Mac Aodhagáin

James and Brenda Donohue

Richard and Andrew (Cavern Design)

Emer Bean Uí Ghallchóir

Eileen

“Folksy” Gerry Meehan

Paddy and Mary Ward (Ward’s Music, Donegal Town)

Seamus and Cresten and family

Micheál Ó Conghaile (Cló Iar-Chonnachta) and Deirdre Costello (Westland Studios)

Loreena McKennitt and Bill Bruce (Quinlan Road, Ontario)

Eibhlín Ní Chinnéide as ucht a cuid comhairle ceoil

agus an bhean údaí thall (The lady’s name was Suzanne!)

Antoin Ó Braoin, advice on story-telling and, sadly,

the late Jimmy Burke, the last Gaelic story-teller of Carnaween

Last… but not least…

Angel… for advice on cover design and final choice of cover painting

…and Damien… the Rhythm King!

 

Arrangements have been made…

Most of the songs on this album (including the story on Tr. 7) are still part of the living tradition. These musical arrangements therefore should not be seen as attempts at improving what has been done so extremely well for centuries in Ireland: the art of unaccompanied singing, which we call sean-nós, and the art of story-telling which is on the lips of practically every Irish person.

Do na fonnadóirí uilig agus na scéalaithe, mo mhíle buíochas. Dia ar ‘ach bóthar a rachaidh sibh!

Seoda Ceoil…

Tá mé faoi chomaoin ag Raidió na Gaeltachta, Cló Iar-Chonnachta, Gael Linn agus Ceirníní Cladaigh, as ucht na seoda ceoil a chuir siad ar thaifead agus ar cheirníní sular cailleadh iad go deo. Nár lagaí Dia sibh!

Cover-painting “Sean-draighneán Donn” by Seoirse Ó Dochartaigh from the series “Oíche go Maidin”

 

Photography:            Angel Doherty

Sleeve Notes: Seoirse Ó Dochartaigh

Design: Cavern Design, Donegal , Éire

 

 

Production

Damien Quinn (1, 5); Seoirse Ó Dochartaigh (all others)

Engineer:        Catherine Considine

Assisted by:    Fionn Ó Sealbhaigh

Recorded & Mixed:  Stiúideo a7, B.A.C.2

Mastered:        Westland Studios, Dublin 2

Tracks 1, 5 trad. arr. Damien Quinn. MCPS

Tracks 2, 3, 4, 8, 9, 10, 11(b), 12 trad. arr. S Ó Dochartaigh. MCPS

Tracks 6, 7 Seoirse Ó Dochartaigh MCPS

Track 11(a) Peter Maxwell Davies (Boosey & Hawkes Music)
part of medley. MCPS

P  & © Seoirse Ó Dochartaigh/Damien Quinn 1994. MCPS

 

 

Ag cuimhneamh ar mo sheal i Rann na Feirste…

 

D’fhoghlaim mé cóir a bheith leath an mhéid atá ar an cheirnín seo i Rann na Feirste le linn domh a bheith ansin i mbun ceoil i gColáiste Bhríde. Daoine speisialta atá iontu, bunadh Cheann Dubhrann, agus saibhreas iontach acu.

Tá mé faoi chomaoin acu, idir óg agus aosta, as an cheol, an seanchas agus an scéalaíocht a bronnadh orm le fial fairsing. Ní dóigh liom go bhfuil focal molta níos fearr ná na focail a breacadh síos ó bhéal an Fhir Bháin agus é ag caint ar a mhuintir féin:

…bhí an oiread sin Gaeilge acu agus bhí an oiread sin filíochta iontu, d’fhéadfainn a rá go raibh siad ar maos i bhfilíocht, go ndeachaigh sí go smior iontu. Bhí an oiread sin fílíochta ina gcuid cainte agus go dtiocfadh duine amach sa chomhrá le líne filíochta, agus bhí an lasóg sa bharrach sa bhomaite…

…thig leat do dhá shúil a dhruidim agus amharc ar an phictiúr… Tá an dathadóir agat. Tá an file agat. Tá an seanchaí agat, nó an scríbhneoir. Agus sílim féin gur trí ghné den ainm amháin iad. Tá siad ansin ar an tsaol seo agus bua ar leith acu — bua nach bhfuil ag mórán…

 

This album is dedicated to my mother, Bridget – singer, story-teller, sage – and to the memory of my father, George – gentleman, lover of good music and good company – ar dheis Dé go raibh a anam!